اضطراب جدایی چیست؟
به زبان ساده، اضطراب جدایی زمانی رخ می‌دهد که وقتی شما کودک را ترک می‌کنید مضطرب، نگران و یا ناراحت می‌شود. این یک مرحله از رشد کودک است و کاملاً طبیعی است و به این معنی نیست که کودک شما مشکلی دارد. در حدود 6 تا 8 ماهگی، نوزادان مفهوم ماندگاری شی را درک می‌کنند، به این معنی که می‌دانند زمانی که شی‌ای از دید آن‌ها خارج شود هم‌چنان وجود دارد. تا قبل از این مرحله اگر چیزی در دید کودک نبود، کودک آن را کاملا ناموجود می‌پنداشت. به عبارت دیگر آن‌ها قادر به درک ذهنی این مفهوم نیستند که یک شی یا شخص هنوز وجود دارد، حتی وقتی که نمی‌توان آن را دید.
بنابراین، وقتی کودک خود را نزد مراقب دیگری می‌گذارید تا کاری را انجام دهید. آن‌ها فکر می‌کنند که شما برای همیشه رفته‌اید. پس با این نگاه می‌توانید درک کنید که چقدر این رفتن برای آن‌ها سخت و ناراحت‌کننده است. به همین دلیل آن‌ها اغلب از دیدن دوباره شما به وجد می آیند.
حال مسئله این است چرا کودکانی که سن بیشتری دارند و اکنون مفهوم ماندگاری اشیا را می‌دانند، هم‌چنان با رفتن شما مضطرب می‌شوند؟ چند دلیل وجود دارد که چرا اضطراب جدایی پایان نمی‌یابد:
- کودک در حال یادگیری و رشد با سرعت زیاد است و جهش‌های رشدی شدیدی را تجربه می‌کند که در آن مهارت‌های جدید را به سرعت یاد می‌گیرند. کودک در این زمان‌ها اغلب وابسته‌تر شده و آغوش بیشتری طلب می‌کند. (مقاله مربوط به جهش رشدی را مطالعه کنید)
- با این‌که آن‌ها درک می‌کنند که شما در حال حاضر در دسترس نیستید، اما درکی از زمان ندارند. بنابراین این‌که نمی‌دانند چه زمانی شما بازخواهید گشت آن‌ها را مضطرب می‌کند.
- شما کسانی هستید که آن‌ها تمام عمرشان را با شما بوده‌اند و مراقب اصلی او محسوب می‌شوید. آن‌ها با شما احساس امنیت، آرامش، عشق و محبت دارند. پس این‌که نمی‌خواهند از شما دور باشند طبیعی است.
نشانه‌های اضطراب جدایی
کودکی که اضطراب جدایی را تجربه می‌کند، ترس از این دارد که مراقب اصلی، او را ترک کرده و دیگر برنگردد. دلیل این اضطراب عوامل زیادی است. نشانه‌هایی که مشخص می‌کند کودک دچار اضطراب جدایی شده است:
- وقتی از اتاق بیرون می‌روید گریه می‌کند.
- در محیط‌های جدید مدام به شما چسبیده است و گریه می‌کند.
- از ملاقات با افراد جدید احساس ترس می‌کند.
- تمایل به خوابیدن ندارد و سخت می‌خوابد.
- از پدر و مادر می‌خواهد که کنارش بخوابند و او را در آغوش بگیرند.
- در طول شب مدام بیدار می‌شود.
- از حدود دو سالگی کابوس‌هایی در مورد تنهایی و جدا شدن از والدین می‌بیند.
اضطراب جدایی از چه زمانی شروع می‌شود؟
اضطراب جدایی معمولاً در حدود 6 ماهگی شروع می شود و تا 3 سالگی بیشتر کودکان از آن خارج می شوند. خبر خوب این است که اگرچه کودک شما احتمالاً در این مدت اضطراب جدایی را تجربه خواهد کرد، اما این اضطراب ثابت نخواهد بود. گاهی اوقات شدید و گاهی اوقات خفیف است و یا در زمانی از بین می‌رود. از طرفی خلق و خوی فرزند شما نیز بر میزان یا شدت اضطراب جدایی تأثیر خواهد داشت.
اضطراب جدایی چقدر طول می‌کشد؟
همه کودکان مدت‌زمان ثابتی در اضطراب جدایی نیستند. همان‌طور که گفته شد به شخصیت کودک نیز بسیار مرتبط است. اما در طول این دوره همیشه شرایط سخت نیست. گاهی شما برای رفتن به توالت هم با مسئله مواجه هستید و یک فروپاشی عاطفی را از طرف کودک‌تان دریافت می‌کنید. مجبورید با اشک و نارضایتی کودک خود مواجه شوید. گاهی هم برای یک خرید کوتاه می‌توانید به راحتی او را به کسی بسپارید.
اضطراب جدایی در شب
اگر کودک شما در طول شب دائما بیدار می‌شود، تمامی احتمالات را که ممکن است دلیلی برای بیداری باشد، بررسی کنید. اگر بنا بر علائمی که قبلا گفتیم، فکر می‌کنید که اضطراب جدایی دلیل بیداری شبانه کودک شماست، راه‌هایی وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها برای اطمینان خاطر دادن به کودک خود استفاده کنید:
- یک برنامه منظم قبل از خواب داشته باشید. روتین به کودک احساس امنیت و آرامش می‌دهد. درباره اهمیت روتین از این‌جا بخوانید.
- اجازه ندهید زمان صرف شده جهت آماده شدن برای خواب خیلی طولانی شود. داستان، آهنگ و نوازش اضافی می‌تواند به سرعت تبدیل به یک هنجار برای کودک شود.
- اگر اتاق کودک مجهز به اسپیکر است می‌توانید با صدای خود از خارج از اتاق کودک خود را آرام کنید.
- استفاده از یک وسیله که مدتی با مادر بوده و بوی او را می‌دهد، مانند لباس، پتو، عروسک و یا هر چیز دیگری وجود مادر را برای کودک تداعی می‌کند و به کودک اطمینان خاطر می‌دهد.
- اگر کودک در طول شب بیدار شد و نیاز به کمک برای خوابیدن داشت از آغوش، لالایی و نوازش برای او دریغ نکنید. اما سعی کنید که این کارها در تمام طول خواب در حال انجام نباشد.
مدیریت تغییرات
در این بخش دو مورد رایج که در بروز و تشدید اضطراب جدایی نقش مهمی دارند را بررسی می‌کنیم: شروع مهدکودک و ورود یک خواهر یا برادر جدید به خانواده.
شروع مهدکودک
اگر کودک شما عادت کرده است که تقریباً تمام شبانه روز را در کنار شما باشد. شروع مهدکودک در ابتدا باعث ایجاد اضطراب جدایی در او می‌شود. کودک برای مدت طولانی بدون شما باید سر کند و علاوه بر آن، او در محیطی ناآشنا با غریبه‌ها خواهد بود. پس جای تعجب نیست که احساس اضطراب کند.
خوشبختانه، کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید برای کمک به کودک خود در این تغییر جدید انجام دهید:
- مهدکودکی پیدا کنید که خودتان به آن اعتماد دارید و احساس راحتی می‌کنید. زیرا کودک شما می‌تواند احساس کند که شما مضطرب هستید یا خیر.
- به دنبال مهدکودکی باشید که به شما اجازه دهند در روند جذب کودک، پیش او بمانید. سپس به آرامی شروع به ترک کودک کنید. زمان‌های کوتاه از کودک دور شوید و کم کم این زمان‌ها را طولانی‌تر کنید.
- در روزهای اول بعد از ترک مهدکودک در دسترس باشید و از آن‌ها بخواهید که اگر لازم بود شما را صدا کنند.
- اگر کودک از یک اسباب‌بازی یا عروسک خود آرامش می‌گیرد در صورت تمایل خودش آن را به همراهش به مهدکودک ببرید تا در محیط جدید با تداعی حسی که اسباب‌بازی برای او دارد، احساس راحتی بیشتری کند.
- با کودک در مورد اتفاقاتی که در مهدکودک می‌افتد صحبت کنید. حتی اگر فرزندتان خیلی کوچک است. توضیح دهید شما به سرکار می‌روید و در چه زمانی برمی‌گردید. به او اطمینان خاطر دهید که دوستش دارید.
- هنگام صحبت درباره مهدکودک از صدایی مثبت و شاداب استفاده کنید و سعی کنید بر میزان لذت آن‌ها در آن‌جا تأکید کنید.
- خداحافظی را طولانی نکنید. یک نوازش، بوسه و یا بغل داشته باشید. چیزی بسازید که برای هر دوی شما خاص باشد و هر بار آن را انجام دهید.
- وقتی خداحافظی کردید، فوراً آن‌جا را ترک کنید. وقتی کودک شما مضطرب است انجام این کار بسیار سخت است، اما باور کنید، ماندن فقط اوضاع را بدتر می‌کند.
در مورد مهد کودک ماتیکانکده کتاب «لی یو نمی خواهد به مهد کودک برود» را پیشنهاد می‌دهد.
ورود خواهر یا برادر جدید به خانواده
سازگاری با نوزاد جدید برای بزرگ‌ترها نیز چالش‌برانگیز است، چه رسد به یک کودک. به همین دلیل با آمدن یک نوزاد جدید طلب آغوش و توجه از طرف کودک افزایش می‌یابد. آن‌ها در این زمان توجه کامل از شما می‌خواهند. شرایط را درک کنید.
چگونه با اضطراب جدایی مقابله کنیم؟
معمولا اولین تصمیم والدین خصوصا مادر در برابر اضطراب جدایی کودک این است که همیشه پیش او بمانند. این ساده‌ترین راه‌حل است که در آن هم کودک خشنود هست و هم والدین از خوشحالی کودک، راضی هستند. اما در واقعیت این اتفاق ممکن نیست. شما هم کارهایی دارید که باید انجام دهید. سرکار رفتن، شرکت در جلسات، حتی تفریح و ملاقات‌های دوستانه. از طرف دیگر کودک شما برای این‌که روال طبیعی رشدش را طی کند، لازم است محیط جدید، بودن در کنار آدم‌های دیگر، آشنا شدن با آدم‌های غریبه، مهارت مراقبت از خود در محیط جدید را تجربه کند.
از کودک خود در مورد اضطراب جدایی حمایت کنید:
- با بچه‌های کوچک‌تر دالی بازی کنید. این بازی ساده به کودک کمک می‌کند تا سازگاری اشیا را درک کند. او می‌بیند که بعد از این‌که شما از دید او خارج می‌شوید دوباره برخواهید گشت.
- در خانه با اشیا جدید و یا در محیط‌های جدید با اطمینان از امن بودن، به کودک فرصت کشف دهید.
- به کودکی که می‌خزد و یا راه می‌رود اجازه دهید مدتی را در اتاقی تنها بماند. دقت کنید که اتاق ایمن باشد.
- اگر تا به حال از کودک خود جدا نشده‌اید. این کار را با زمان‌های کوتاه شروع کنید. سپس به آرامی مدت زمانی که کودک خود را رها می‌کنید، افزایش دهید.
- خداحافظی را کوتاه و شیرین کنید. حتی اگر احساس نگرانی یا غمگینی می‌کنید، بهترین لبخند خود را بزنید و با خوشحالی و اطمینان خداحافظی کنید.
- در صورت امکان، زمان برگشت را برای کودک مشخص کنید. برای مثال اگر مطمئن هستید که ظهر خانه هستید، چیزی مانند «وقت ناهار در خانه خواهم بود» را به کودک خود بگویید.
چه زمانی از یک متخصص کمک بگیریم؟
اضطراب جدایی بخشی طبیعی از رشد کودک است، اما ممکن است مواقعی نگران باشید که رفتاری که از فرزندتان می‌بینید عادی به نظر نمی‌رسد. اگر متوجه هر یک از رفتارهای زیر شدید، پیشنهاد می‌کنیم با متخصص این حوزه مشورت کنید.
- کودک موقع خداحافظی ناراحتی شدیدی از خود بروز می‌دهد.
- ناراحتی کودک برای مدت طولانی با او می‌ماند.
- اضطراب جدایی کودک پس از چند هفته کاهشی نداشته است.
- هر گونه تغییر قابل توجه در سلامتی، خواب، تغذیه یا توالت رفتن کودک.
- حتی اگر برای خودتان کنار آمدن با این موضوع دشوار است.
ماتیکانکده کتاب‌های زیر را در زمینه اضطراب جدایی پیشنهاد می‌کند. برای دسترسی و خرید این کتاب‌ها به بخش فروشگاه مراجعه کنید.
